ՀՆԱՄԵՆԻ ՈՒՌԵՆԻՆ ԵՎ ՊԵՏԵՎԱՆԻ ՄԱՀԱՐՁԱՆԸ

Քանաքեռում` ճամփեզրի խաղաղ ու «աշխարհից մոռացված» մի անկյունում է գտնվում Պետևանի նշանավոր մահարձանը (1265 թ.): Ցանկապատված այդ տարածքը, որտեղ տեղադրված է ևս 8 խաչքար, ժողովուրդը կոչում է Ամենափրկչի մատուռ:
Խաչքարը Երևանի այն սակավաթիվ հուշարձաններից է, որոնք երկրաշարժերի ժամանակ չեն կործանվել և հասել են մեզ: Արձանագրությունից հայտնի է դառնում, որ հեղինակի անունը Մխիթար է։
Վերջին շրջանում լուրեր են պտտվում, որ հուշարձանը վտանգված է: Տեղի բնակիչներն ահազանգում են, որ հնամենի ուռենին թեքվել է մահարձանի վրա, արդեն մի մեծ կտոր ցած է ընկել, վտանգված են նաև տարածքի մյուս խաչքարերը: Նրանք անգամ ստորագրահավաք են անցկացրել` պատկան մարմինների ուշադրությունը խնդրի վրա սևեռելու հույսով:
«Քառասուն և ավելի տարվա ուռենի է, հիմքը` փտած, մարդիկ ամեն օր սպասում են, որ մեռած ծառը կընկնի: Զանգեցի թաղապետին, ասաց` մարդ կուղարկեմ, երկու րոպե հետո նորից զանգեց` մենք մեր տարածքում վթարավտանգ ծառեր չունենք, ուզում եք` ձեր մի զանգով վազենք կտրե՞նք ծառը, սպասեք գարնանը»,- տեղեկացրեց ՄԱՆԵ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԸ, մտավախություն հայտնելով, որ գարնանը գուցե ուշ լինի: Հուշարձանի վտանգված լինելու լուրը մտահոգել էր նաև պատմական գիտությունների դոկտոր ՀԱՄԼԵՏ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԻՆ, ով անձամբ գնացել, համոզվել է, որ լուրջ խնդիր չկա:
«Շատ էի անհանգստացել, որովհետև այս խաչքարը մեր լավագույն կոթողներից է,- ասաց նա:- Բարեբախտաբար, հուշարձանին անմիջական վտանգ չի սպառնում: Շուրջն աճած ծառերը ծերացել են, բնակիչներն անհանգստություն են հայտնել, որ մի օր դրանցից մեկը կարող է փլվել: Երբ ուռենին 50 տարեկան է դառնում, ենթակա է կտրման, դա ուրիշ հարց է: Գարնանը գուցե արժե մասնագետ հրավիրել` պարզելու, իրո՞ք ծառերից որևէ մեկը կարող է ընկնել»:
Հարցը օդում չթողնելու, կանխատեսումներից ազատվելու համար բնապահպանության նախարարության որևէ մասնագետ կարող է զննել ծառերն ու վճռորոշ կարծիք հայտնել: Համլետ Պետրոսյանը համաձայնեց այս դիտարկմանը, նաև նշեց, որ Պետևանի մահարձանը հայտնի խաչքար է, կարևորվում է և՛ կառուցվածքով, և՛ արձանագրություններով: «Միջնադարյան Հայաստանի ամենաընդարձակ առևտրային պայմանագիրն է ստորագրված խաչքարի վրա, փորագրված են նաև մարդկային զանազան ֆիգուրներ, մի հանրագիտարան է այդ խաչքարը»,- ասաց նա:
Փորձեցինք ճշտել նաև, թե որտեղից է ծագել «Ամենափրկչի մատուռ» անվանումը (տեղի բնակիչները գրեթե ոչինչ չգիտեն այս մասին): Ժողովրդական զրույցի համաձայն` «մատուռի» անվանումը կապված է մի բարի մարդու հետ, ում Ամենափրկիչ են կոչել: Համլետ Պետրոսյանի խոսքով` Ամենափրկիչը Քրիստոսն է և նրա խաչը, և քրիստոնեության համատեքստում նման մակդիրն ուղղակի բացառվում է: «Տեղում այսօր մատուռի հետքեր չկան, որմնափակ խաչքարի արձանագրությունները խաչքարը չեն բնորոշում որպես Ամենափրկիչ: Մնացած խաչքարերն այստեղ են բերվել մոտ 200 մ հեռվից, երբ գերեզմանոցի միջով ճանապարհ են անցկացրել: Ընդհանրապես, սա Քանաքեռի պատմական գերեզմանոցի մի մասն է, և հնարավոր է, որ ժամանակին նույնանուն եկեղեցի է եղել»,- ասաց նա:
Մի բան հստակ է` խորհրդային տարիներին փակված են եղել եկեղեցիները, և մարդիկ ընտրել են այս վայրը` մոմ վառելու, Տիրոջ հետ հաղորդակցվելու համար: Շատերը չգիտեն անգամ, որ «Ամենափրկչի մատուռ» կոչվող տարածքն իրականում դամբարան է: Քանաքեռի Սուրբ Հակոբ եկեղեցու հոգևոր հովիվ տեր ՍԱՀԱԿ ավագ քահանան ասաց, որ քարոզների ժամանակ իր ծխի անդամներին տեղեկացնում է այդ մասին, այնուամենայնիվ, շատերը գերադասում են սրբատեղի դարձած այդ վայրը, որովհետև ճանապարհին մոտ է, կամ սովորույթի ուժն է հաղթում:
Հուսանք, որ երկրաշարժերից փրկված, հազարավոր աղոթքներով մեզ հասած Պետևանի հուշարձանը չի վնասվի իր հարևանությամբ այդքան տարիներ ապրած հնամենի ծառերից:
Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Մեկնաբանություններ